برنامه معرفتی هویتی با عنوان "کارگاه گام هایی به سوی خودشناسی"، در راستای پرورش دینی و فرهنگی اجتماعات نخبگانی توسط بنیاد نخبگان استان ایلام روز شنبه مورخ 25 اردیبهشت ماه 1400 بصورت وبینار برگزار گردید.

در ابتدای این کارگاه دکتر رضازاده عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه ایلام از مستعدین برتر خواستند تا هرکدام خودشناسی را از نظر خودشان تعریف کنند. پس از شنیدن نظرات شرکت کنندگان ایشان مفهوم کامل خودشناسی را برای شرکت کنندگان تعریف کردند.

دکتر رضازاده بیان داشتند: خودشناسی شامل شناخت نفس یا روح است که می توانیم شخصیت را جز شناخت نفس به حساب بیاوریم که هرچند شناخت نفس به معنای شناخت شخصیت نیست. خودشناسی، شناخت بدن خود هم می تواند باشد که همان شناخت ابعاد فیزیکی در مفهوم خودشناسی است، همچنین شناخت ما از حواس خودمون ارتباط بدن با بیرون از خودش، شناخت احساسات و عواطف خود که می تواند جزیی از شناخت خود باشد همچنین افکار خودمان، درک ما از ماوقع آنچه که در اطراف ما می گذرد. شناخت رفتار هم در مجموعه خود شناسی دارای اهمیت است.

ایشان ادامه دادند: خودشناسی یک راز است چرا که انسان یک رمز و راز است. برای خودشناسی ابتدا باید این راز حل شود و اگر تمام زندگی خود را صرف حل کردن آن کنید نگویید که این اتلاف وقت بوده است چرا که با درک کردن این رمز و راز است که من یک انسان می شوم. البته ما راز را حل نمی کنیم بلکه آن را درک می کنیم، چون راز چیزی است پنهان و پیدا. راز می تواند نمایان شود اما نه به تمامی. این موضوع اشاره می کند که خودشناسی به مثابه یک راز است که حل آن به زاویه دید ما بستگی دارد. انسان هم جز رمز و راز نیست و موجودیت انسان به گونه ای است که هیچ وقت تمامی موجودیت آن برملا نمی شود. بنابراین انسان به دلیل پیچیدگی هایی که دارد رمزگونه است.

عضو هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه ایلام خودشناسی را یک هنر دانست و افزود: انسان به بدن، احساسات و عواطف و افکار خود چنان بنگرد که اشتیاق، تسلط برخویش و مراقبت از خود را از دست ندهد و اسیر آرزو و ناامیدی نشود.

وی ویژگی های خودشناسی در عمل را اینگونه معرفی کردند: خودشناسی سفری انفسی (سفری به درون) و آفاقی (سفری به برون) است. خودشناسی تمام عمر را می پوشاند در عرصه حیات با درکی که از خودمان می توانیم داشته باشیم. دایره ادراک من از خودم یک دایره بسیار پردامنه است. خودشناسی، سفر دائمی در طول زندگی و بسیار پرپیچ و خم است. هیچ سفری به اندازه خودشناسی ما انسان ها پرپیچ و خم و طولانی نیست. خودشناسی کل عمر انسان را می پوشاند و دایره گسترده ای از فلسفه، عرفان، ادبیات، روانشناسی و ... را فرا می گیرد. علاوه بر اینکه خودشناسی یک سفر است، دردناک نیز هست. جون انسان لذات ناشی از خیالات باطل را بر دردهای ناشی از خودشناسی ترجیح می دهد (خودفریبی). صرف اینکه در این سفر انرژی مصرف می کند که از محدوده زیست انسان حذف می شود.

همچنین در بحث چرایی خودشناسی، دکتر رضازاده بیان داشت: خودشناسی یک ضرورت جهان شمول است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که برای اینکه انسان ها زندگی فردی و اجتماعی موفق داشته باشند  لازم است ده مهارت را کسب کنند. مهارت هایی مانند خودآگاهی، مهارت همدلی، مهارت روابط بین فردی، مهارت ارتباط موثر، مهارت مقابله با استرس، مهارت مدیریت هیجان، مهارت حل مسئله، مهارت تصمیم گیری، مهارت تفکر خلاق، مهارت تفکر نقادانه. در بین این مهارت ها مهارت خودآگاهی با بیشتر این مهارت ها ارتباط مستقیم دارد. هسته همه این مهارت ها به مهارت خودشناسی بر می گردد.

سپس ایشان تعریف و توضیح کاملی از هر ده مهارت برای آینده سازان حاضر در وبینار ارائه نمودند. وی بیان داشت دلیل دوم در بحث چرایی خودشناسی این است که خودشناسی یک فضیلت (فضیلت ذهنی و اجتماعی) است. از نظر فیلسوفان: در دیگر موجودات زنده غفلت از خود جزء طبیعت ولی در انسان این غفلت، رذیلت (رفتاری است که نتایج آن با خواست خدا منافات دارد یا به تن، روان یا هم نوع زیان می رساند) است. ایشان جهت آشنایی هرچه بهتر شرکت کنندگان با موضع فضیلت کتاب در فضایل ذهن، اثر لیندا زگزبسکی و ترجمه آقای امیرحسین خداپرست، انتشارات کرگدن را معرفی کردند که موضوع کتاب بررسی فضیلت های ذهن انسان است. دلیل سوم در بحث چرایی خودشناسی این موضع است که خودشناسی راهی است به رهایی، رهایی از یاوه ها، کابوس ها و لذات و همه آنچه که از روی عادت زندگی واقعی شان می نامند و ورود به قلمرو آگاهی از زندگی جاودانه. رهایی از این ها باعث خودشناسی و زندگی اصیل می شود. دلیل چهارم خودشناسی این موضوع است که: خودشناسی خودآگاهی است و بالعکس، شناخت من نسبت به خود در ساحت های مختلف خودشناسی است. اما وقتی به وضعیت و احوال مختلف این ساحت ها به طور مسمتر بتوانم آگاهی داشته باشم به خودآگاهی رسیده ام. در واقع، توجه پیدا می کنم که در هر لحظه بر من چه می گذرد. دلیل پنجم: خودشناسی بیدار شدن است: آدمی پوست های بسیار در خود دارد که ژرفناهای دل او را می پوشاند. از بسا چیزها خبر دارد لکن از خود خبر ندارد. دردا و دریغا که سی یا چهل پوست، درست همچون پوست گاو یا خرس، به همان درشتی و سختی بر گوهر جان فرو افتاده اند. در اصل خود غور و غوص کن و در آن ژرفا خود را بشناس (از مایستر اکهارت، الهی دان و عارف آلمانی).

پس از پرداختن به موضع چرایی خودشناسی، دکتر رضا زاده درباره موضوع چگونگی خودشناسی بیان داشت خودشناسی دارای 5 رویکرد است: روانشناختی، عرفانی، فلسفی، دینی و رویکردهای دیگر( از قبیل: خودشناسی از راه کار کردن، خودشناسی از راه بازی، خودشناسی با سفر کردن، خودشناسی از راه شناخت دیگری). از بین رویکردهای معرفی شده بهترین آن ها رویکرد عرفانی است که در سنت ایرانی اسلامی محتواهای بسیار ارزشمندی در این زمینه برجای مانده است که یکی از این منابع کتاب 5 اقلیم حضور است.

در پایان کارگاه نیز شرکت کنندگان سوالات خود را در مورد موضوعات خودشناسی مطرح کردند و مدرس کارگاه به سوالات ایشان پاسخ دادند.